Bu yazıdan sonra şunu da okumanızı öneriyoruz:
Eğitim terminolojisi içerisinde tez, öğrencilerin lisans, yüksek lisans veya doktora eğitimleri sonunda belirli bir konu ile ilgili olarak hazırladıkları bilimsel eserdir. Ancak bu eser sahip olması gereken özellikleri yönüyle öğrencilerin yıllardır hazırlamış oldukları ödev, proje vb. eserlerden farklı birtakım özellikler içermektedir. Bu nedenle ortaya konulan eser “tez” olarak adlandırılmaktadır.
Tez, en kısa tanımıyla sınırları önceden belirlenmiş bir konuda yine önceden belirlenen amaçlar ve araştırma soruları doğrultusunda nitelikli ve özgün bir araştırma yapmaya dayanan ve cevaplanması amaçlanan soruların çözümünü yapılan araştırmaya ve ispata dayalı olarak ortaya koyan, bu yönüyle de ilgili alana dolayısıyla bilime bir yenilik getiren eserdir.
Bu yönüyle, tezin bir ödev çalışmasından en önemli farkı belirli bir amaç doğrultusunda özgün ve nitelikli bir araştırmaya dayalı olması ve bir yenilik veya katkı sağlamasıdır. Ayrıca, tezin bilimsel ve şekilsel açıdan içerik ve yapısı onu ödevden ayırmaktadır.
Yapıldığı seviyeye yani lisans, yüksek lisans veya doktora seviyesinden hangisinde hazırlandığına bağlı olmakla beraber sahip olması gereken özellikler çeşitli farklılıklar gösterse de (seviye arttıkça daha üst düzey bilgi ve beceriler beklenmektedir) tezlerde genel olarak bazı özelliklerin bulunması beklenir. Bunlardan bazıları;
Özgünlük, yani tekrar ve kopyalama (intihal) olmaması
Nitelikli olma, yani bir tezin içermesi gereken şekil ve kaliteye sahip olma
Bilimsel olma, yani yazılanların bilimsel kaynaklara dayandırılması
Katkı sağlama, yani çalışmanın bir yarar getirmesidir.
Tezin ne olduğunu anlamak için tezin neleri amaçladığına da değinilmelidir. Böylece tezin ne olduğu daha iyi anlaşılacaktır. Tez ile amaçlanan, bilime katkı sağlamanın yanında öğrencinin kendini geliştirmesini sağlayarak onu gelecekteki akademik hayatında yapacağı bilimsel araştırmalara dolayısıyla ürünlere hazırlamaktır. Bu nedenle, yüksek lisans ve doktora eğitimlerinin önemli bir bölümü tez sürecine ayrılmakta ve bu süreçte öğrencinin yükseköğretimin de hedefleri arasında yer alan bazı özellikleri kazanması hedeflenmektedir. Bu hedeflerden bazıları;
Alanıyla ilgili kavramsal ve kuramsal bilgileri aralarındaki ilişkiler ile birlikte kavrama,
Mevcut verileri işleyerek bilgi elde edebilme becerisine sahip olma,
Alanla ilgili kuramsal bilgileri analiz edebilme ve değerlendirebilme,
Rapor haline getirebilme ve akademik kurallara uygun eserler hazırlayabilme,
Edindiği bilgileri farklı disiplin alanlarından gelen bilgilerle bütünleştirerek yorumlar ve yeni bilgiler oluşturabilme,
Karşılaşılan sorunları tespit etme ve araştırma yöntemlerini kullanarak çözüm önerileri geliştirme,
Alanıyla ilgili bir meseleyi gerek ekip olarak gerekse de kendi başına bağımsız bir şekilde çözebilme,
Alanıyla ilgili elde ettiği bilgileri neden, sonuç ve eleştiri süzgecinden geçirerek değerlendirme gibi hedeflerdir.
Sonuç olarak, tez nedir sorusuna vereceğimiz cevaba yukarıdaki özellik ve hedefleri de ekleyerek daha geniş bir tanım yapmak mümkündür. Buna göre; Tez, “öğrenciye; alanıyla ilgili kavramsal ve kuramsal bilgileri aralarındaki ilişkiler ile birlikte kavrama, analiz edebilme ve neden, sonuç ve eleştiri süzgecinden geçirerek değerlendirebilme, yorumlar ve yeni bilgiler oluşturabilme becerisi kazandıran özgün, nitelikli ve yarar sağlayan bilimsel eserdir”.
Tez yazımı sanıldığının aksine zor bir süreç değildir. Ancak konu belirlemeden en son aşamasına kadar her adımda belli hususlara dikkat etmeyi gerektirmektedir. Bunun için bloğumuzdaki farklı başlıkları okuyabilirsiniz.