Bu serinin önceki yazılarında tezin ne olduğu ve bir tezin hangi bölümlerden oluştuğu ile başladık ve ardından tartışmaya kadarki bölümleri sırayla anlattık. Bu yazımızda ise tezin tartışma, sonuç ve öneriler bölümlerinin ne olduğu ve nasıl yazıldığı üzerinde duracağız.
Öncelikle tartışma bölümünün ne olduğu ile başlayalım
Tartışma bölümü, bir tezin bulgularının verilmesinden sonra bu bulguların yazar tarafından yorumlanması ve farklı çalışmaların sonuçları ile karşılaştırılmasını içine alan bir bölümdür.
Hatırlayacak olursanız, bulgular bölümünde sadece çalışmanın bulgularının verilmesi gerektiğini, hiçbir şekilde yorum katılmaması gerektiğini belirtmiştik. Bunun nedeni ise yorumların ayrı bir bölüme bırakılacak olmasıydı. İşte yorumların katılacağı bölüm tartışma bölümüdür. Bu bölümde yazarın elde edilen bulguları yorumlaması beklenmektedir.
Tartışma bölümü, çoğunlukla bulgulardan sonra, başlı başına bir bölüm olarak yazılmaktadır. Ancak bazı alanlarda “bulgular ve yorum” adlı bir bölüm altında bulgular ile birlikte; bazı alanlarda ise “tartışma ve sonuç” adlı bir bölüm oluşturularak sonuçlar ile birlikte yazılmaktadır. Ancak tek başına veya farklı bir bölüm ile birlikte yazılması fark etmeksizin, tartışmanın içeriği değişmemektedir yani tartışmanın her alanda birbirine benzer bir yazımı bulunmaktadır. Ayrıca tartışma bölümü tek bir tartışma başlığı altında yazılabildiği gibi bulgular gruplandırılarak, A bulguları ile ilgili tartışma ve B bulguları ile ilgili tartışma şeklinde alt başlıklara ayrılarak da yazılabilmektedir.
Tartışma nasıl yazılır?
Bunu, tartışmanın nasıl yazılabileceğini daha somut bir şekilde anlatabilmek için cevap vermeniz gereken sorular üzerinden anlatalım. Şu sorular, bizlere yol gösterici olabilir:
1. Elde ettiğiniz bulgular neden bu şekilde bulunmuş olabilir? Bunun nedenleri neler olabilir?
Yani bulgular bölümünde belirttiğiniz her bir bulguyu, tartışma bölümünde sırayla tekrar ele alarak bunların neden bu şekilde bulunmuş olabileceğini yorumlayabilirsiniz. Yalnız bu yapılırken bulguların tekrarına girilmemeli, tartışmaya ağırlık verilmelidir.
2. Elde ettiğiniz bulgular çalışma alanınız veya konunuz için olumlu bir sonuç mu? Yoksa olumsuz bir sonuç mu?
Yine her bir bulgunuzu (tabi ki mümkün olanları) sırayla tekrar ele alarak bunların olumlu mu yoksa olumsuz mu olduklarını, sevindirici bir sonuç mu yoksa kaygı oluşturucu bir sonuç mu olduğunu yorumlayabilirsiniz.
3. Elde ettiğiniz bulguların alanınıza katkıları veya olumsuz sonuçları bulunuyor mu? Bu bulguların olumlu veya olumsuz nasıl etkileri olabilir?
Bunlar hakkında yorumlar yapabilirsiniz.
4. Daha önceden yapılmış olan benzer veya yakın çalışmalar varsa bulgularınız bunlara benzer mi? Yoksa bunlardan farklı mı?
Şu çalışmada şu bulunmuştu. Biz de benzer bir sonuç elde ettik. Veya bizim bulgularımız farklı bir özellik gösterdi şeklinde bilgiler verebilirsiniz.
5. Benzer çalışmalardan farklı bulgularınız ortaya çıktıysa veya bunlara benzer sonuçlar elde ettiyseniz bunların nedenleri neler olabilir?
Bunlar hakkında da yorum yapabilirsiniz.
6. Çalışmayı yaparken herhangi bir kısıtınız olduysa bunlar bulgularınızı etkilemiş olabilir mi?
Bunlar hakkında yorumlar yapabilirsiniz.
7. Cevap bulamadığınız bir araştırma sorunuz veya hipoteziniz oldu mu? Olduysa nedeni ne olabilir?
Bunlar hakkında da yorumlar yapabilirsiniz.
Bize yardımcı olacak soruların bir bölümü olarak bunları verebiliriz.
Şimdi de tartışma yazımını kolaylaştıracak çok önemli birkaç noktayı belirtelim
Tartışma yazmaya geçmeden önce alanınızda, önceden yapılmış olan benzer veya yakın çalışmaları, raporlar veya farklı sonuçları mutlaka sizin bulduğunuz sonuçları dikkate alarak okumalı ve bulduklarınızı bir kenara not etmelisiniz. Sonrasında bu sonuçları benzerliklerine göre gruplandırmalısınız. Bunu yaptığınızda az önce belirtmiş olduğumuz soruların cevaplarını kolayca verebilir ve tartışmayı kolayca yazabilirsiniz.
Ayrıca, tartışma yazarken mümkün olduğunca bulguları tekrar etmemelisiniz. Yorumlar katarak, farklı cümleler ile, farklı bulgularınızı sentezleyerek yani iç içe geçirerek, mümkün olduğunca sayısal bilgiler vermeden yazmalısınız. Ayrıca tartışma bölümünde kesinlikle, bulgular bölümünde olmayan yeni bir bulgu vermemelisiniz. Böyle bir durum varsa bunu öncelikle bulgular bölümünde vermelisiniz.
Şimdi de geçelim sonuç ve öneriler bölümlerine
Sonuç ve öneriler bölümleri bir tezde en son yazılan bölümlerdir. Tezin hazırlandığı alana ve bölüme bağlı olarak bunlar da ayrı ayrı, birlikte veya farklı bir bölüm ile birlikte yazılabilirler. Bazı bölümlerde tartışma, sonuç ve öneriler şeklinde başlık görürken, bazı bölümlerde sonuç ve öneriler şeklinde başlık görürüz ya da başlığın sadece sonuç olduğunu, önerilerin sonuç içinde verildiğini görürüz. Ancak bölümlendirme olarak farklılıklar mevcut olsa da sonuç ve önerilerde yazılması gerekenler değişmemektedir.
Sonuç bölümünde istenen, tez ile ortaya çıkan sonuçların açık ve net bir biçimde özetlenerek tezin bitirilmesidir.
Burada "Daha önce bu sonuçları zaten verdik, burada tekrar mı vereceğiz?" diyebilirsiniz.
Bu soruya şöyle cevap verelim: Bildiğiniz gibi daha önce bulgular bölümünde, tez ile ulaşılan bulguları herhangi bir yorum eklemeden, tablo ve şekiller ile destekleyerek, varsa sayısal değerler ile birlikte, oldukça detaylı bir biçimde verdik. Ardından tartışma bölümünde bunları az önce anlattığımız şekilde yorumladık. Burada, sonuç bölümünde ise artık bulgular bölümündeki gibi detaylara girmiyoruz, tartışmadaki yorumlarımızı da dikkate alarak yalnız en sade ve özet biçimde bu çalışmanın sonucunda ne bulduğumuzu belirtiyoruz. Bunları ya çok özet paragraflar halinde ya da maddeler halinde yazıyoruz. Dolayısıyla sonuç bölümü bulgular ve tartışma bölümlerinden farklılık gösteriyor.
Öneriler ise sonuçtan sonra yazılıyor. Ayrı bir alt başlık yapılabilir. Ya da alt başlık yapmadan paragraflar ile devam edilebilir.
Burada sonuçlarımıza bağlı olarak hangi önerilerimiz var? Bunları belirtiyoruz.
Buraya kadar ciddi bir çalışma ortaya koyduk. Bu nedenle mutlaka önerilerimiz olacaktır. Örneğin,
Bulduğumuz sonuçların çeşitli kurum, kuruluş, topluluk veya bireyler tarafından kullanılmasını veya dikkate alınmasını önerebiliriz.
Sonuçların nasıl değerlendirilmesi veya kullanılması gerektiği ile ilgili önerilerde bulunabiliriz.
Bundan sonra yapılacak benzer akademik çalışmalarda bu sonuçlardan faydalanılmasını önerebiliriz.
Çalışmayı yaparken eksik bıraktığımızı düşündüğümüz noktalar olduysa bunların dikkate alınmasını önerebiliriz.
Yine çalışmayı yaparken, konunun bizim girmediğimiz ancak girilmesini düşündüğümüz bir yanı varsa bunlar üzerinde çalışılmasının faydalı olacağını önerebiliriz.