Yarı Deneysel Tasarımlar: Ne Zaman ve Neden Kullanılır?

Bir araştırmada neden-sonuç ilişkisini net bir şekilde belirleyebilmek için en güçlü yöntem deneysel tasarımlardır. Deneysel tasarımlarda araştırmacı, bir değişkeni (bağımsız değişken) kontrol eder ve bu değişkenin başka bir değişken (bağımlı değişken) üzerindeki etkisini inceler. Ancak, her zaman bu tür bir kontrol ve manipülasyon mümkün olmayabilir. İşte bu noktada yarı deneysel tasarımlar devreye girer.

Yarı Deneysel Tasarım Nedir?

Yarı deneysel tasarımlar, araştırmacının bağımsız değişken üzerinde tam kontrol sağlayamadığı, ancak yine de bir etkisini incelemek istediği araştırma yöntemleridir. Yani, deneysel tasarımlarda olduğu gibi bağımsız değişkeni doğrudan manipüle edemezsiniz, ancak var olan gruplar ya da durumlar üzerinden bir fark veya ilişki ararsınız.

Örneğin, cinsiyet, yaş grupları veya kişilik özellikleri gibi doğal olarak var olan faktörlerin etkilerini incelemek istiyorsanız, bu değişkenleri manipüle edemezsiniz. Bu yüzden deneysel bir tasarım kullanmanız imkânsız olur. Yarı deneysel tasarımlar bu durumda devreye girerek doğal gruplar üzerinden değişkenlerin etkilerini anlamaya çalışır.

Deneysel Tasarımla Farkı Nedir?

Deneysel tasarımlarda araştırmacı, bağımsız değişkeni (örneğin, belirli bir ilaç dozu ya da eğitim programı gibi) bilinçli olarak manipüle eder ve sonuçları gözlemler. Yarı deneysel tasarımlarda ise bu tür bir manipülasyon mümkün değildir. Bunun yerine, araştırmacı doğal olarak oluşmuş ya da önceden var olan grupları karşılaştırır.

Örneğin, sigara içmenin insanlarda akciğer kanseri yapıp yapmadığını deneysel olarak araştırmak için insanları rastgele iki gruba ayırıp bir gruba sigara içirmemiz gerekir ki bu etik dışıdır. Aynı şekilde, cinayet işleyen insanların beyin aktivitelerini incelemek istiyorsak, bir grubu cinayet işlemeye yönlendiremeyiz. Bu durumda doğal olarak oluşmuş gruplar (sigara içenler ve içmeyenler, cinayet işleyenler ve işlemeyenler) üzerinde inceleme yaparak verileri analiz ederiz. Ancak bağımsız değişkenin (sigara içme ya da cinayet işleme) doğrudan manipüle edilmediği bu tür tasarımlarda, sonuçlara temkinli yaklaşmak gerekir çünkü neden-sonuç ilişkisi kesin olarak kurulamamış olabilir.

Yarı Deneysel Tasarımlar Neden Kullanılır?

Yarı deneysel tasarımlar, özellikle bağımsız değişken üzerinde etik, pratik veya fiziksel nedenlerle tam bir kontrol sağlanamadığında kullanılır. Bazı durumlarda bağımsız değişkeni manipüle etmek hem etik dışı olabilir hem de pratikte mümkün olmayabilir. Örneğin:

• Cinsiyet veya yaş gibi doğal değişkenler: Araştırmacı, bireylerin cinsiyetini ya da yaşını değiştiremez. Ancak, bu değişkenlerin belirli bir sonuç üzerindeki etkisini incelemek isteyebilir.

• Sağlık durumları veya davranışlar: Örneğin, bir araştırmacı sigara içmenin sağlık üzerindeki etkilerini araştırmak isteyebilir. Ancak insanlara sigara içirmeye zorlayamaz.

Sonuç Olarak